Dipnotlar

[59] Kolonya Komünistlerinin Duruşması (4 Ekim-12 Kasım 1852), düzmece belge ve tanıklıklar üzerine yurt ihaneti ile suçlanan onbir Komünistler Birliği üyesine karşı Prusya hükümeti tarafından tezgahlanan kışkırtma duruşması; üyelerden yedisi üç yıldan altı yıla değin giden hapis cezalarına çarptırıldılar. Uluslararası işçi hareketine karşı Prusya polis devleti tarafından kullanılan yüzkızartıcı yöntemlerin içyüzü, Marx ve Engels tarafından ortaya kondu (Engels'in "Kolonya'daki Son Duruşma" makalesi ile Marx'ın "Kolonya Komünistlerinin Duruşması Üzerine Açıklamalar" broşürüne bakınız).  

[269] 1891 Sosyal-Demokrat Program Tasarısının Eleştirisi, Engels'in, oportünizme karşı ve Alman sosyal-demokratların devrimci, marksist programları uğruna sarsılmaz savaşımının bir örneğidir. Yazılmasının doğrudan nedeni, Parti Yürütme Kurulunun hazırlayıp Engels'e gönderdiği Alman Sosyal-Demokrat Parti program taslağı idi. Yeni programın Erfurt Kongresince onaylanması ve 1875 Gotha Programının yerini alması gerekiyordu. Engels, politik istemleri içeren kesime sert bir eleştiri yöneltti. Bu kesimde, kapitalizmin sosyalizme barışçıl bir gelişme olanağı bulunduğu oportünist fikri ile uzlaşılmaya kalkışılıyordu. Taslaktaki eksiklikleri eleştirerek, Engels bu çalışmasında birçok marksist ilke geliştirir: proleter hareketin ekonomik ve politik görevleri ve amaçları üzerine, devlet sisteminin demokratik bir dönüşümü uğruna savaşımın önemi üzerine, kapitalizmden sosyalizme geçişin farklı yolları üzerine, proletaryanın proleter devleti ve diktatörlüğü üzerine ilkeler. Engels'in eleştirel düşünceleri ve Engels'in ısrarıyla Marks'ın o zaman yayımlanmış Gotha Programının Eleştirisi, program taslağının sonraki tartışmaları ve işlenmesi sırasında büyük bir etki yaptı. 

Alman Sosyal-Demokrat Partinin 14-21 Ekim 1891'de Erfurt'ta toplanan kongresinin programı kabul etmesi, Gotha Programına göre ileri doğru atılmış büyük bir adımdı; reformist lasalcı dogmalardan kurtulundu ve ekonomik ve politik istemler daha açıkça formülleştirildi. Program, kapitalizmin kaçınılmaz iflası ve onun yerine sosyalizmin geçmesi ile ilgili önermeyi bilimsel olarak kanıtladı, ve toplumun sosyalist dönüşümünü başarmak için proletaryanın politik iktidarı ele geçirmesi gerektiğini gösterdi.  

[230] Prusya hükümeti ile Landtag'taki burjuva-liberal çoğunluk arasındaki anayasal çatışma denen çatışma, 1860 Şubatında, Landtag çoğunluğu savaş bakanı van Roon'un orduyu yeniden örgütlemekle ilgili olarak sunduğu tasarıyı onaylamayınca çıktı. 1862 Martında, meclisteki çoğunluk askeri harcamaları onaylamayı bir daha reddedince, hükümet Landtag'ı dağıttı ve yeni seçimler yapılacağını bildirdi. Bismarck'ın karşı-devrimci bakanlığı 1862 Eylül sonunda kuruldu, aynı yılın Ekiminde Landtag'ı gene dağıttı ve fonlarını Landtag'ın onayı olmadan harcayarak bir askeri reform başlattı. Çatışma ancak 1866'da, Prusya'nın Avusturya'ya karşı zaferinden sonra, Prusya burjuvazisinin Bismarck'a teslim olmasından sonra çözüldü.  

[245] Kuzey Alman Konfederasyonu Anayasası, 17 Nisan 1867'de, konfederasyonun yetkili Reichstag'ınca onanmıştı ve Prusya'nın konfederasyondaki fiili üstünlüğünü sağlamlaştırıyordu. Prusya kralı, Konfederasyonun başkanı ve federal silahlı kuvvetlerin başkomutanı ilan edildi; ayrıca, dış politikadan da o sorumlu idi. Konfederasyonun genel oyla seçilen Reichstag'ının yasama yetkisi çok sınırlı idi; onun kabul ettiği yasalar, ancak, gerici Federal Konseyden geçtikten ve başkan tarafından imzalandıktan sonra geçerli oluyordu. Federal anayasa, daha sonraları, Alman İmparatorluğu anayasasının temeli oldu. 

1850 anayasası ile, Prusya esas olarak toprak sahiplerinin temsilcilerinden oluşan bir üst meclise sahip olmaya devam etti. Landtag'ın yetkileri ise çok kısıtlanmıştı — bütün yasama inisiyatifi elinden alınmıştı. Bakanlar, kral tarafından atanıyor ve ona karşı sorumlu oluyordu. Hükümet,ihanet olaylarının yargılaması için özel mahkemeler kurma hakkına sahipti. 1850 anayasası, 1872'de Alman İmparatorluğunun kurulmasından sonra bile, Prusya'da yürürlükte kaldı.  

[262] Bu, Bavyera ile Würtemberg'in Kuzey Alman Konfederasyonuyla birleşmeleri (Kasım 1870) üzerine imzalanan anlaşmalarda ve Alman İmparatorluğu anayasasında yazılı özel haklarına bir göndermedir. Bavyera ve Würtemberg brandı ve biradan özel bir vergi toplama ve posta ve telgrafı bağımsız olarak yönetme haklarını korudular. Federal Mecliste, Bavyera, Württemberg ve Saksonya temsilcilerinden oluşan, veto hakkı olan, dış politika sorunlarıyla ilgili özel bir komisyon kuruldu.  

[270] Engels, 1871'de Alman İmparatorluğu ile birleşmiş iki cüce "bağımsız" devleti, alay ederek bir tek altında anıyor: Reuss düklerinin eski ve yeni soylarına ait olan Reuss-Greiz ve Reuss-Schleiz-Lobenstein-Ebersdorf.  

[271] Mançistercilik. — Sanayi burjuvazisinin çıkarlarını yansıtan ekonomik düşüncede bir eğilim. Bu eğilimin önderleri —serbest ticaretçiler— serbest ticaretten yana çıktılar ve devletin ekonomiye her türlü müdahalesine direndiler. Cobden'ın ve Bright'ın başkanlığındaki etkin yandaşlarının merkezi Manchester'deydi. Serbest ticaretçiler, altmışlarda, Liberal Partinin sol-kanadını oluşturdular.  

[272] 18 Brumaire (9 Kasım) 1799 hükümet darbesinin bir sonucu olarak kendisini birinci konsul ilan eden Napoléon Bonaparte'ın diktatörlüğüne bir gönderme. Bu rejim, Fransa'da 10 Ağustos 1792'de kurulmuş olan cumhuriyet sisteminin yerine geçti. 1804'te Fransa bir imparatorluk, Napoléon da onun imparatoru ilan edildi. 

[273] Engels, Fransız İşçi Partisinin 1880 Kasımında Havre Kongresinde kabul edilen programına işaret ediyor. 1880 Mayısında, Fransız sosyalist liderlerden biri, J. Guesde, Londra'ya gitti ve orada Marks, Engels ve Lafargue ile birlikte taslak programı hazırladı. Programın teorik girişini Guesde'e Marks dikte ettirdi.  

[274] İspanya Sosyalist İşçi Partisinin programı, 1888'de, Barcelona Kongresinde kabul edildi.